De chemie van

De chemie van chocolade

chocolade

In dit artikel kijken we in het kort naar twee vaak genoemde effecten van chocolade. Het zou een lustopwekkend effect hebben en het zou schadelijk zijn voor honden (en in mindere mate voor katten).

Chocolade als lustopwekkend middel

Chocolade heeft al tientallen jaren de reputatie een krachtig afrodisiacum te zijn. Het is terug te voeren op een boek dat de Amerikaanse psychiater Michael Liebowitz in 1983 schreef en waarin hij de lustopwekkende eigenschappen van chocolade benadrukte en die in verband bracht met de chemische stof fenylethylamine (FEA).

FEA is een chemische stof die van nature in de hersenen wordt geproduceerd aar die ook in relatief hoge concentraties in chocolade voorkomt (0,4 – 6,6 microgram per gram). In de hersenen werkt het als een stimulerend middel waardoor de werking van de neurotransmitter dopamine wordt versterkt en het leidt tot een verhoogde stemming en gevoelens van plezier. Er werd gesuggereerd dat, aangezien het in significante concentraties in chocolade voorkomt, fenylethylamine een lustopwekkend effect zou kunnen hebben op de hersenen. FEA wordt echter bij orale inname afgebroken door het enzym monoamineoxidase (MAO). Deze afbraak betekent dat heel weinig FEA in zijn niet-gemetaboliseerde vorm in het centrale zenuwstelsel terechtkomt en bijgevolg is het onwaarschijnlijk dat het een significante lustopwekkende actie in de hersenen veroorzaakt.

fenylethylamine
fenylethylamine – 2-fenylethaanamine

Fenylethylamine komt van nature voor in de hersenen en wordt vaak aangeduid als de “liefdesdrug”, dit vanwege zijn vermogen om gevoelens van welzijn en tevredenheid te produceren. Het komt ook in significante hoeveelheden in chocolade voor maar aangezien het na inname wordt afgebroken is het uitgesloten dat het op die manier een lustopwekkend effect kan veroorzaken.

Een andere chemische stof waarvan is gesuggereerd dat deze mogelijk bijdraagt aan een lustopwekkend effect is tryptofaan. Tryptofaan is voor mensen een essentieel aminozuur. Het lichaam kan het zelf niet maken dus moet het in plaats daarvan uit voedsel worden gehaald. Het speelt een belangrijke rol bij de synthese van de neurotransmitter serotonine in het lichaam. Serotonine wordt geassocieerd met gevoelens van welzijn. Chocolade bevat ook tryptofaan maar het is waarschijnlijk dat er na orale inname erg weinig in niet-gemetaboliseerde vorm overblijft en daarom is het ook onwaarschijnlijk dat het een lustopwekkende bijdrage heeft. Het is eerder een placebo-effect dan een echt chemisch effect.

tryptofaan
Tryptofaan – (S)-2-amino-3-(1H-indol-3-yl)-propaanzuur

Tryptofaan is een chemische stof die in de hersenen de productie van serotonine, een neurotransmitter die in verband wordt gebruikt met gevoelens van opgetogenheid, veroorzaakt. Het is aanwezig in chocolade maar slechts in kleine hoeveelheden en het is onwaarschijnlijk dat het een lustopwekkend effect veroorzaakt.

Theobromine en toxiciteit

Een andere stimulerende stof die in chocolade wordt aangetroffen is theobromine. Deze stof komt uit dezelfde familie als cafeïne en de structuur lijkt er ook op. Het werkt ook op dezelfde manier als cafeïne. Theobromine blokkeert de adenosinereceptoren in de hersenen en vermindert de slaperigheid. Honderd gram melkchocolade bevat ongeveer 200 milligram theobromine. Hoe donkerder de chocolade hoe hoger de concentratie theobromine.

theobromine
Theobromine – 3,7-dihydro-3,7-dimethyl-1H-purine-2,6-dion

Theobromine is een mild stimulerend middel dat in chocolade voorkomt. het effect is vergelijkbaar met dat van cafeïne. de verbinding is voor mensen onschadelijk op de niveaus gevonden in chocolade. een dodelijke dosis zou vereist het eten van tientallen kilo’s melkchocolade. Bij honden en katten is het effect van theobromine veel krachtiger. Kleine doses kunnen leiden tot braken en diarree. Vanaf 50 gram donkere chocolade kan een kleine hond voldoende theobromine binnenkrijgen om er aan te overlijden.

Als het gaat over de giftigheid van chocolade dan is theobromine de boosdoener. Dit is overigens geen reden tot ongerustheid want veel chemicaliën die we normaal nuttigen zijn in grote hoeveelheden giftig. Deze chemicaliën zijn in de hoeveelheden die gewoonlijk worden geconsumeerd volkomen goedaardig. Bij mensen is de mediane dodelijke dosis (de dosis die nodig is om 50% van de testpopulatie te doden) door sommige bronnen geciteerd als 1000 milligram per kilogram lichaamsgewicht. Dus voor een gemiddelde mens van bijvoorbeeld 70 kilogram zou je 70 gram theobromine moeten eten om deze dosis te bereiken. Dat komt overeen met ongeveer 35 kilogram melkchocolade. Da’s op zijn zachtst gezegd onmogelijk. In werkelijkheid hebben we niet echt een goed idee van de mediane dodelijke dosis voor mensen aangezien nog nooit iemand in de buurt van die 35 kilogram melkchocolade is gekomen.

Als je dit vergelijkt met de mediane dodelijke dosis voor honden dan is het gemakkelijk in te zien waarom chocolade veel giftiger is voor honden. Het cijfer staat op 300 milligram per kilogram lichaamsgewicht. We gaan hierbij uit van een relatief kleine hond van ongeveer 10 kilogram. Die hond zou dan 3 gram theobromine moeten consumeren om deze dosis te bereiken. Dit komt overeen met 1,5 kilogram melkchocolade. Dit klinkt nog steeds als erg veel maar hoe er wel rekening mee dat het theobrominegehalte in donkere chocolade kan oplopen tot 600 milligram per 100 gram. Dus de hoeveelheid theobromine die nodig is om de lethale dosis te bereiken daalt dan tot ongeveer 500 gram. Het is ook vermeldenswaard dat de symptomen van theobrominevergiftiging (braken en diarree) waarschijnlijk al lang daarvoor zullen optreden.

Dus ja: chocolade is niet goed voor honden en het is niet eens waarschijnlijk dat het een lustopwekkend effect heeft op honden.