Vitamine D
Vitamine D is de verzamelnaam voor een groep in vet-oplosbare moleculen die helpen bij een verbeterde opname in de darmen van calcium , magnesium en fosfaat en verantwoordelijk zijn voor verschillende andere biologische effecten. Van deze groep zijn vitamine D3 – cholecalciferol en vitamine D2 – ergocalciferol de belangrijkste.
De belangrijkste natuurlijke bron van deze vitamine is de aanmaak van cholecalciferol in de onderste lagen van de epidermis van de huid. Dit is een chemische reactie die afhankelijk is van blootstelling aan zonlicht (in het bijzonder UV-B-straling). Cholecalciferol en ergocalciferol kunnen via het dieet en via supplementen worden ingenomen.
structuurformule van vitamine D2 – ergocalciferol:
structuurformule van vitamine D3 – cholecalciferol:
Er zijn maar een paar soorten voedsel bekend die significante hoeveelheden vitamine D bevatten. Vooral vette vis is een goede bron van vitamine D. In veel landen worden dierlijke en plantaardige melk en ontbijtgranen verrijkt met vitamine D, ook aan halvarine, margarine en braadvetten wordt vitamine D toegevoegd. Paddenstoelen die aan ultraviolet licht worden blootgesteld leveren ook bruikbare hoeveelheden vitamine D op. Bij dieetaanbevelingen wordt er van uitgegaan dat vitamine D oraal wordt opgenomen want blootstelling aan zonlicht is variabel en aanbevelingen over de hoeveelheid veilige blootstelling aan zonlicht zijn in het kader van het risico op huidkanker zijn onzeker.
Vitamine D afkomstig van het dieet of via de aanmaak in de huid is biologisch niet actief. Er zijn twee eiwit-enzym hydroxyleringsstappen voor nodig om het te activeren. De eerste stap vindt in de lever plaats en de tweede stap in de nieren. Omdat vitamine D door de meeste zoogdieren in voldoende hoeveelheden via blootstelling aan voldoende zonlicht kan worden aangemaakt is het niet essentieel en technisch gesproken daarom ook geen vitamine. Het kan in plaats daarvan als een hormoon worden beschouwd met activering van het vitamine D prohormoon ontstaat calcitriol, de actieve vorm. Deze produceert via een nucleaire receptor op verschillende locaties zijn effecten.
Cholecalciferol wordt in de lever omgezet naar calcifediol (25-hydroxycholecalciferol) en ergocalciferol wordt omgezet naar 25-hydroxyergocalciferol. Deze twee vitamine D metabolieten worden in serum gemeten om de hoeveelheid vitamine D van een persoon te bepalen.
Calcifediol wordt in de nieren gehydroxyleerd naar calcitriol (1,25-dihydroxyxholecalcifediol). Dit is de biologisch actieve vorm van vitamine D. Calcitriol circuleert als een hormoon in bloed waar het een belangrijke rol speelt in de regulering van de hoeveelheid calcium en fosfaat en het bijdraagt aan een gezonde groei van botweefsel. Calcitriol heeft ook nog andere effecten waaronder een effect op celgroei, neuromusculaire en immuun functies en het onderdrukken van ontstekingen.
Vitamine D speelt een belangrijke rol in de calcium homeostase en calcium stofwisseling. Vitamine D is ontdekt door de zoektocht naar een voedingssubstantie waar kinderen met rachitis (een form van osteomalacia) een tekort aan hebben. Om rachitis en ostemalacia te voorkomen en te behandelen worden vitamine D supplementen gegeven. Het bewijs voor andere effecten van vitamine D supplementen op de gezondheid zijn niet eenduidig. Ook het effect van vitamine D supplementen op de sterfte is niet duidelijk.
Gegevens vitamine D
| Vitamine D3 | Vitamine D2 | |
|---|---|---|
| Chemische naam | cholecalciferol | ergocalciferol |
| Chemische formule | C27 H44 O | C28 H44 O |
| Molmassa (g.mol-1 ) | 384,648 | 396,659 |
| Kookpunt (°C) | 496,4 | |
| Smeltpunt (°C) | 83 – 86 | 114 – 118 |
Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH)
Voor iedereen geldt een aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van 10 µgram. Mensen ouder dan 70 jaar moeten 20 µgram per dag binnen krijgen.
